İş Kanunu’nun 2. maddesine göre; işveren (patron) işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara denir. Bu madde kapsamında işveren olabilmek için en az bir işçi çalıştırılması gerekmektedir.
İşveren gerçek kişi (örneğin Ali sabuncu) olabileceği gibi tüzel kişide (şirket, dernek, vakıf, kooperatif, üniversiteler belediyeler vb.) olabilir.
Soyut ve somut işveren olmak üzere iki çeşit işveren vardır. İşveren işçiye en üst düzeyde emir ve talimat veren kişidir. Ancak bazı durumlarda işin görülmesini isteme ve işçiye emir ve talimat verme aynı kişide olmayabilir. Örneğin şirket sahibinin yaş küçüklüğü nedeniyle hukuki işlem ehliyetinin bulunmaması halinde şirket sahibi küçük, iş görme ediminin alacaklısı sıfatıyla işin görülmesini isteme hakkına sahiptir. En üst düzeyde emir ve talimat verme hakkı ise yasal temsilci tarafından kullanacaktır. Bu kapsamda iş görme ediminin alacaklısı olarak işin görülmesini istemeye yetkili olan kişilere soyut işveren, en üst düzeyde emir ve talimat veren kişilere de somut işveren denir.
Yukarıda belirtiğim üzere tüzel kişilerde de işin görülmesini isteme, işçiye emir ve talimat verme farklı kişilerde toplanabilir. Bu sebeple ticari şirketlerde yönetim hakkı, emir ve talimat verme yetkisi zorunlu olarak şirket organları tarafından kullanılır. Medeni Kanun’un 50. maddesinde: “Tüzel kişinin iradesi, organları aracılığıyla açıklanır.” ifadesi hüküm altına alınmıştır.
Şirket Genel Müdürünün Durumu
İşyerinde şirket müdürü genel olarak işveren vekili sıfatını taşımaktadır. Ancak şirket müdürünün şirket yönetim kurulu üyeliğine seçilmesi durumunda işçi niteliğini taşıyıp taşımamasıyla ilgili olarak İş Kanunu’nda herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu bir kararında yönetim kurulu üyeleri ile şirket arasında bir iş sözleşmesinin söz konusu olmadığını, şirket müdürü olduğu zaman yönetim kurulu üyeliğine seçilen kişinin iş sözleşmesinin sona erdiğini kabul etmiştir. Şirket müdürünün yönetim kurulu üyeliğine seçilmesi tüm haklarını kaybettiği anlamına gelmez. Yönetim kurulu üyeliğine seçilmeden önceki haklarını alabilir. Şirket müdürü yönetim kurulu üyeliğine seçildiğinde işçi sıfatının kaybetmesinin sebebi işçi ve işveren sıfatının aynı kişide toplanmasının mümkün olmamasıdır.
Buna karşılık şirket müdürü, yönetim kurulu üyesi seçildiğinde somut işveren sıfatını taşımıyorsa şirket ile genel müdür arasında iş sözleşmesi devam eder. Diğer bir anlatımla işçi işçi sıfatı ortadan kalkmaz.
Yine Yargıtay Genel Kurulu bir kararında limited şirket ortaklarını kendi adlarına bağımsız çalışan olarak kabul ettiği ve işçi statüsünde olmadıklarına karar vermiştir. Zira hem kazanç sağlayan bir şirket ortağı hem de işçi statüsünde çalışan olarak kabulü mümkün değildir. limited şirket ortağı şirkette sembolik paya(hisse oranları) sahip bulunan kişinin ticari amaçla kazanç sağlamanın mı yoksa bağımlı olarak ücretli çalışmanın mı baskın olduğunun belirlenmesi gerekir.
Holdinglerde ise holdinge bağlı şirketlerde çalışan işçilerin işvereni holding değil iş sözleşmesinin tarafı olan şirkettir.
Resim kaynakçası :