Jak ograniczyć skutki zmęczenia gleby

Zmieniające się preferencje konsumentów owoców, starzenie się drzew, a także ich zamieranie z powodu różnego rodzaju uszkodzeń (mróz, choroby) stwarzają konieczność odnawiania sadów. Jednocześnie w wiodących rejonach sadowniczych maleje areał stanowisk, które można wykorzystać do zakładania nowych nasadzeń. Powstaje wtedy swego rodzaju przymus sadzenia drzew na stanowiskach po wykarczowanych wieloletnich sadach. Pola takie charakteryzują się brakiem równowagi pod względem zasobności w składniki pokarmowe, złą strukturą gleby, nieodpowiednim odczynem, a także – co bardzo ważne – zachwianiem dynamicznej równowagi (homeostazy) żyjących tam mikroorganizmów. Bardzo groźne jest przy tym nagromadzenie organizmów szkodliwych, w tym patogenów i szkodników. Zalicza się do nich przede wszystkim grzyby z rodzajów Cylindrocarpon, Rhizoctonia, Penicillium i Alternaria oraz organizmy grzybopodobne, jak Phytophthora cactorum, Pythium spp. czy tumorogenne bakterie z rodziny Rhizobiaceae i nicienie, np. Pratylenchus penetrans. Mogą one ograniczać fizjologiczne funkcje systemu korzeniowego, zwłaszcza przewodzenie wody i składników pokarmowych, a także powodować zamieranie korzeni.
Spośród czynników abiotycznych odpowiedzialnych za zmęczenie gleby na podkreślenie zasługują pozostałe w glebie resztki korzeni drzew będące źródłem toksycznych związków fenolowych. Korzenie jabłoni wydzielają np. florydzynę, związek negatywnie oddziałujący na korzenie i rośliny. Posadzone do takiej gleby (umownie zwanej zmęczoną) drzewa owocowe reagują chorobą replantacji, objawiającą się karłowaceniem, skróceniem międzywęźli, rozetowatością liści, słabo rozwiniętym lub zamierającym systemem korzeniowym, a także zmniejszonym owocowaniem.