Szymon Orzoł, TSP - Droga Ideowa Władysława Studnickiego

Aby uczcić przypadającą w najbliższy piątek, 7. października, 104. rocznicę deklaracji przez Polskę Niepodległości, postanowiliśmy przybliżyć naszym Sympatykom i Obserwującym wątki, którę często są pomijane i marginalizowane. Dzisiaj o jednym z najbardziej kontrowersyjnych i zapomnianych ojcach niepodległości - Władysławie Studnickim.

Miłej lektury!

---

Szymon Orzoł, Towarzystwo Studentów Polskich
"Droga ideowa Władysława Studnickiego" - część I

W młodości uczęszczał do Gimnazjum w Dyneburgu. Od 1887 r. był studentem Szkoły Handlowej Leopolda Kronenberga. W 1888 r. został jednym z założycieli II Proletariatu, a za działalność socjalistyczną aresztowano go jesienią 1888 r. Po ośmiu miesiącach śledztwa trafił na Syberię.

Po powrocie z zesłania w 1896 r. zamieszkał w Petersburgu, a wkrótce potem w Warszawie. W 1897 r. wyjechał razem z bratem, Wacławem do Wiednia, a następnie osiadł w Heidelbergu. Działał w Związku Zagranicznych Socjalistów Polskich i był członkiem jego władz, tzw. Centralizacji, publikował także w emigracyjnej prasie socjalistycznej, m.in. w „Przedświcie”.

Stopniowo jednak oddalał się od ruchu socjalistycznego w kierunku bardziej narodowym.

• W 1901 r. zamieszkał w Galicji i został najpierw członkiem tamtejszego Stronnictwa Ludowego, a 1902 r. Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego.
• W 1903 r. założył we Lwowie „Tygodnik Lwowski”.
• W 1904 r. wydał zbiór swojej publicystyki „Od socjalizmu do nacjonalizmu”, gdzie przedstawił przyczyny zmiany swoich poglądów.

Ostatecznie rozstał się jednak z ruchem nacjonalistycznym wobec różnic w stosunku do Rosji. W latach 1905–1910 mieszkał głównie w Warszawie, był aktywnym publicystą będącym w opozycji do prorosyjskiej polityki Romana Dmowskiego.

W 1910 r. wydał „Sprawę polską”, w której głosił potrzebę odbudowy niepodległej Polski w oparciu o państwa centralne. Wysunął wówczas koncepcję tzw. trializmu, czyli poszerzenia austro-węgierskiej unii realnej o trzeci człon, którym miało być odbudowane państwo polskie. Był zwolennikiem rozbicia Rosji, która zajęła 80% terytorium I Rzeczypospolitej (w granicach z 1772r.).

W ostatnim okresie przed wybuchem I wojny światowej był działaczem Polskiego Skarbu Wojskowego i Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, czynił też kroki na rzecz stworzenia politycznej nadbudowy dla polskich organizacji paramilitarnych.

W 1912 r. do idei tej starał się przekonać płk. Tadeusza Rozwadowskiego, w późniejszym czasie jedynego Polaka w stopniu generała w służbie austriackiej, który nawiązał kontakty z polskim ruchem strzeleckim. Studnicki został także członkiem Wydziału Finansowego Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych.

---

Autor jest historykiem i politologiem, absolwentem historii i politologii UJ, doktorantem AIK z nauk o polityce i administracji