O "diecie" polskich uchodźców w Iranie, II Wojna Światowa

W czasie II Wojny Światowej w Iranie przebywało w pewnym okresie ponad 100 tys. Polaków, wychodźców z ZSRR. Rządy Polski i Iranu świętowały nie tak dawno 75. rocznicę tych wydarzeń. Zwykli Irańczycy bardzo pomagali udręczonym Polakom, ale mało kto pamięta, że ówczesne władze Persji zastosowały wobec naszych rodaków przymus i odbierały im żywność...

W 1942 roku w Teheranie miała miejsce klęska głodu na niespotykaną wcześniej skalę. Poniżej przedstawiam kilka przetłumaczonych przeze mnie dokumentów związanych z tym zagadnieniem i jego wpływem na naszą ówczesną diasporę w Persji.

Jeżeli temat Was zainteresuje, mogę wrzucić więcej dokumentów.

PS. Z tekstem nie kopiują się przypisy, w których oryginalnie umieściłem daty w kalendarzu juliańskim.
Zainteresowanych odsyłam na stronę: http://www.iranchamber.com/calendar/converter/iranian_calendar_converter.php
na której można te daty szybko przeliczyć.

Dokument 68/3
[Lew i słońce]
Kancelaria Premiera
Data czystopisu: 16, data zarejestrowania: 21/6/16, nr ogólny: 12573, pilne, telegraf, Maszhad
Gubernator Generalny, Szanowny Pan Mansur
Jestem niezwykle wdzięczny za pomoc i mam nadzieję, iż w nawiązaniu do wiadomości telegraficznej nr 559, wyśle Pan do Teheranu również pozostałe 900 ton, gdyż w stolicy brakuje chleba.
Premier
[Podpis na brudnopisie: Mostufian] 6/16

Dokument 68/4
[Lew i słońce]
Premier
Data: 1321/6/19, nr 12611, pilne, zamiast brudnopisu listu.
Niezależny Główny Zarząd ds. Żywności Kraju
Dotyczy wysłanego telegrafem do ostanu Chorasan polecenia przekazania dwóch tysięcy ton zboża – wydać Polakom tamże, a w Teheranie zostanie od nich pobrany ekwiwalent. [dodane do oryginalnego tekstu:] Pan Mansur zgadza się dostarczyć, toteż proszę wydać polecenie, by rozpoczęto pobór.

Z upow. Premiera [podpis: Ali Amini]
[Dolny margines, pierwszy wers:] Uzupełniono. [podpis: Malek] 21/6/19
[Dolny margines, drugi wers:] Wysłano. 21/6/19

Dokument 68/5
[Lew i słońce]
Kancelaria Premiera
Data: 1321/6/21

Szanowny Pan Ardalan, Dyr. Generalny ds. Żywności
W załączniku telegraf od pana Mansura dot. odbioru towaru od Polaków (dwa tysiące ton). Prosimy, by podjąwszy odpowiednie kroki, szanowny pan premier odpowiedział gubernatorowi generalnemu.
[podpis: Borumand]
[Otrzymano:] nr 13225, data: 21/6/23

Dokument 68/6
[Lew i słońce]
Telegraf
Z: Maszhad, do: Teheran, egzemplarz nr 28391, nr telegrafu: 13901, liczba słów: 61, data oryginału: 1321/6/18, data otrzymania: 6/19

Szanowny Pan Premier
Komentarz 177 dotyczący organizacji transportu zboża został wysłany do przedstawiciela Polski, jednak ów utrzymuje, iż nie otrzymał go. Proszę dopilnować, by w każdym przypadku odpowiednie instrukcje były wysyłane do rzeczonej osoby.
10631, Mansur
[Dolny margines:] Panie Borumand, proszę podjąć odpowiednie działania.
[Pieczęć:] Przyjęto do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, nr 13225, data: 21/6/19

Dokument 68/7
[Lew i słońce]
Ministerstwo Finansów, Wydział Gospodarczy
Telegraf do Maszhadu
Gubernator Generalny 9-go ostanu, Szanowny Pan Mansur
10631, jesteśmy w trakcie układów z Polakami, by dojść z nimi do innego porozumienia. Ponieważ Teheran potrzebuje pilnej pomocy, wymagane jest, by wysłał Pan do Teheranu dwa tysiące ton zboża wraz z potrzebnym sprzętem. Oczekuję od Pana natychmiastowego wysłania transportu. Wg naszej wiedzy, w Chorasanie znajduje się wystarczająca liczba ciężarówek. Jeśli ich liczba okaże się niewystarczająca dla transportu dwóch tysięcy ton zboża, proszę o informację, zostaną wysłane dodatkowe.
Premier Ahmad Qawam
[Dolny margines:] Archiwum. Zarchiwizować w teczce Polaków.
[Otrzymano:] nr 4461, data: 21/6/23

Dokument 68/8
[Lew i słońce]
Ministerstwo Finansów, Wydział Gospodarczy
Data: 1321/6/28/, nr 4404
Szanowny Pan Premier
W nawiązaniu do listu nr 12611 z dnia 1321/6/19 dot. wymiany dwóch tysięcy ton zboża, informuje się, iż po stronie polskiej nadal nie ma akceptacji dot. dostarczenia ładunku do Teheranu. Posiadamy informację, iż nadal prowadzą rozmowy z rządem ZSRR, by ten pobrał zboże w Turkiestanie i we własnym zakresie dostarczył je odpowiednim władzom irańskim w Teheranie. W dalszym ciągu nie ma w tej kwestii zgody między rządami RP a ZSRR.
Dyr. Generalny ds. Żywności Kraju [podpis: Amanollah Ardalan]
[Dolny margines, pierwszy wers:] Proszę uregulować ostatnie.
[Dolny margines, wers drugi:] Udzielić odpowiedzi, że w tym przypadku to Chorasan dostarczy ładunek do Teheranu. Potrzebna opinia pana Mansura z kancelarii premiera [podpis: Ali Amini]
[pieczęć:] Przyjęto do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, nr 14113, data: 21/6/26

Dokument 69
Odpowiedź doradcy Ministerstwa Żywności do ambasadora RP w Teheranie dot. ilości mąki i zboża i ich wymiany w teherańskim silosie
[Lew i słońce]
Ministerstwo Finansów, Wydział Gospodarczy
Data: 1321/8/121, nr 10758/10
Szanowny Pan dr Amini, wicepremier
W nawiązaniu do listu 17532 datowanego na 1321/8/22, zawierającego kopię listu 307/P/204 z ambasady RP, przesyłam kopię listu doradcy Ministerstwa Żywności Sheridana z dnia 1321/7/28 do wspomnianej ambasady.
Minister Żywności [podpis: Mehdi Farroch]
[Dolny margines:] Widziałem już ten list [podpis: Ali Amini] 21/8/13

Dokument 69/1
[Lew i słońce]
Ministerstwo Finansów, Wydział Stabilizacji Cen Zboża
Ambasador RP w Teheranie, Pan Jan Karszo-Siedlewski

Drogi Panie,
otrzymaliśmy Pański list z dnia 16 października. Wyrażamy ubolewanie z powodu nieregularności dostaw zboża i mąki do silosu w Teheranie. Uważam za stosowne wspomnieć tu, że problem ten istniał jeszcze przed powołaniem do życia naszego ministerstwa. W chwili obecnej sprawa jest analizowana w trybie pilnym, jednak z posiadanych informacji wynika, że liczby podane Panu przez Biuro Przedstawicielstwa Uchodźców są z dużą dozą prawdopodobieństwa prawidłowe. Dyrektor silosu przekazał mi, że po ostatnich analizach i korektach sytuacja wygląda następująco: mąka biała – dotarło do nas 282,320 ton mąki białej, następnie zwrócono Państwu 234,600 ton tejże mąki. Brakuje więc 48,720 ton mąki. W naszej dyspozycjo znajduje się obecnie 15,720 ton mąki białej, którą w każdej chwili może odebrać Państwa przedstawiciel. Co się tyczy pozostałych 32 ton, nie można w chwili obecnej obiecać szybkiego ich dostarczenia, gdyż najważniejsze jest zapewnienie żywności dla Teheranu. W zeszłym tygodniu wydałem polecenie wstrzymania dostaw mąki białej. Kiedy otrzymaliśmy od Państwa 1049,888 ton zboża, powinniśmy wg postanowień zawartej z Państwem umowy zwrócić 500 ton zboża oraz pozostałe 549, 888 ton pod postacią mąki zwyczajnej (a nie mąki białej). Z posiadanych przeze mnie informacji, ustalona z Państwa przedstawicielstwem cena za tonę to 24 tumany. Z liczby tej zwrócono już Państwu 90 ton mąki zwyczajnej, toteż do zwrotu pozostaje 500 ton zboża oraz 459,888 ton mąki zwyczajnej. Z uwagi na brak zboża w Teheranie nie mogę dokładnie określić, kiedy będziemy w stanie zwrócić rzeczone 500 ton zboża. W każdym razie, dla pokrycia zapotrzebowania na 450,888 ton mąki zwyczajnej możemy dziennie dostarczać jej Państwu 10 ton. Z uwagi na to, iż ilość mąki białej do zwrócenia Państwu jest niewielka, wydaje mi się, iż powoływanie komisji do nadzoru nad tą sprawą nie jest konieczne. Na zakończenie raz jeszcze wyrażam ubolewanie z powodu zaistniałych trudności i nieporządku, jednak jak już wspomniałem wyżej, sytuacja ta istniała przed powołaniem tego ministerstwa i moim przyjazdem do Iranu.

Łącząc wyrazy szacunku, J. P. Sheridan, doradca, Ministerstwo Żywności
Kopia ma moc oryginału.
[pieczęć:] Kancelaria Głównego Urzędu Zboża

Dokument 70
Korespondencja dotycząca ograniczenia ilości pożywienia dla Polaków
[Lew i słońce]
Ministerstwo Finansów, Wydział Gospodarczy
Data: 18 aban, 1321 (9 listopad 1942), nr 10354
Szanowny Pan Premier

Ekscelencjo,
nie byłem poinformowany o liście, który skierował do mnie prezydent Teheranu. Mowa o liście z dnia 1321/7/313 dotyczącym zakupu żywności przez intendentów.
Stanowisko Prezydenta Teheranu w tej sprawie jest słuszne. Planujemy teraz przedsięwziąć środki, które poprawią sytuację, między innymi:

Celem określenia potrzeb polskich uchodźców została powołana komisja. Jej drugie posiedzenie odbyło się dnia 16 abana. Podczas obrad wyłoniona została komisja lekarzy ekspertów z USA, Wielkiej Brytanii, Polski i Iranu. Po południu tegoż dnia, komisja lekarska odbyła naradę, po której podano do wiadomości publicznej, iż zakupy żywności dla uchodźców z Polski można ograniczyć w następujący sposób:

mięso – o 55%
ser – o 40%
ziemniaki – o 33%
warzywa – o 100%
marmolada – o 100%
świeże owoce – o 50%
Chorym Polakom przebywającym w szpitalach dzienna racja zostanie zwiększona o ćwierć litra mleka, pół jajka i 15 gramów masła. Dzieciom poniżej dwunastego roku życia wydawane będą porcje jak dla dorosłych powiększone o jedną ósmą jajka, 30 gramów masła i piętnaście gramów czekolady. Lekarze eksperci podają, iż wyżej sprecyzowane porcje będą dla Polaków wystarczające, i tak jak Pan zauważył, ograniczą w znaczny sposób zakupy na rynku teherańskim. Przykładowo, dorosłym Polakom nie wydaje się teraz mleka, masła, świeżych warzyw i słodyczy, a spożycie świeżych owoców spadło o połowę. Ostatnie posiedzenie odbędzie się dnia 18 abana i od tamtej pory intendenci będą prowadzili w Teheranie zakupy według wytycznych wyżej wspomnianej komisji.
Drugą kwestią, która musi zostać przeanalizowana i ograniczona, są zakupy dokonywane dla nich przez intendentów związanych z armią brytyjską. Na mój wniosek brytyjskie władze wojskowe wydały rozkaz zaprzestania tego rodzaju handlu w obrębie Teheranu do czasu podjęcia wspólnych ustaleń w tej kwestii. Moje spotkanie z dowódcą sił brytyjskich odbędzie się w Teheranie dnia 29 abana.
Z poważaniem, J. P. Sheridan, doradca, Ministerstwo Żywności [podpis].

[górny margines:] Udzielić odpowiedzi jestem wdzięczny za podjęte przez Pana kroki, ale aby całkowicie rozwiązać ten problem i poddać zakupy kontroli, ratusz przekonany jest, iż należy powierzyć je jego urzędnikom [podpis: Ali Amini] 21/8/21
[pieczęć:] Przyjęto do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, nr 22516, data: 21/8/214