GABINET DOKTORA CALIGARI - jeden z pierwszych horrorów w historii kina

Swego czasu, gdy kino rozpoczęło dopiero ekspansję w szeroko pojętej kulturze, większość krytyków postrzegała je głównie jako sztukę jarmarczną. Sztuka filmowa polegała bowiem głównie na utrwalaniu na taśmie celuloidowej przeróżnych dziwnych zjawisk oraz tworzeniu kronik filmowych, które miały być przekazany przyszłym pokoleniom.

Pierwsze fabuły, które powstały na samym początku XX wieku, były fabułami prostymi, bez podniosłych fajerwerków. Miały raczej rozśmieszyć, niż pokazywać jakieś głębsze przesłanie. Filmy te nie miały żadnych specjalnych efektów czy wirtuozi aktorskiej.

Jednym z pierwszych nurtów filmowych który przełamał tą barierę był ekspresjonizm. Ekspresjonizm stawia na wyrazistość, siła oddziaływania dzieła na odbiorcę, na emocjonalną sferę jego psychiki.

Za początek kina ekspresjonistycznego uważa się film z roku 1913 Student z Pragi, jednak za prawdziwą perełkę tego gatunku uważa się „Gabinet Doktora Caligari” Roberta Wiene z roku 1920. To film, który został uznany przez wielu krytyków za pierwszy film grozy. Co ciekawe początkowo nie miał być grany w kinach. Sądzono bowiem że tak nowatorski film nie ma szans u szerokiej publiczności. Zagrano go przez przypadek, w jednym z kin które nie dostało zakontraktowanego filmu i „Gabinet” zajął jego miejsce.

Już sama fabuła wydaje się być bardzo ciekawa Do prowincjonalnego miasteczka przybywa wędrowny hipnotyzer. Jego medium, somnambulik Cezar, jest główną atrakcją jarmarcznego show. Wkrótce w miasteczku zaczynają ginąć ludzie. Przyjaciel jednego z zamordowanych, Francis, odkrywa ponury sekret - hipnotyzer jest reinkarnacją morderczego doktora Caligari, który zabijał, posługując się medium. Sytuacja nie jest prosta, gdyż Francis trafia za Caligarim do zakładu psychiatrycznego. Jego dyrektorem okazuje się...

Widz ma od początku wrażenie że trafił do innego świata. Powykręcane kamienice, przyciężkawy, narastający nastrój osaczenia. Wykorzystanie scenografii która sprawia wrażenie jakby powstała w wyobraźni chorego umysłu. Scenografia jest iście teatralna. Podobnie zresztą jak składająca się z sześciu aktów fabuła.
Na uwagę zwracają także bardzo nowatorskie zdjęcia, które często wykorzystują grę światła a także wytwarzają poczucie klaustrofobicznego osaczenia. W filmie pokazano świat jako miejsce niepokoju. Jako miejsce gdzie człowiek obawia się nieznanego.
Muzyka do tego niemego filmu może nie do końca wytrzymała próbę czasu, ale jeżeli przyjmie się ten film z pewną rezerwą „iż ma już trochę lat” to sprawi również wiele satysfakcji.

Ekspresjonizm w kinie – mimo, że był jednym z najciekawszych nurtów w historii kina, miał też jednego pecha. Mimo mocnych możliwości rozwoju, swą ekspansję rozpoczął dopiero po I wojnie światowej. Wydał wtedy z pod swoich skrzydeł takie perełki jak „Nosferatu” (1922), „Ulicę” (1924) czy „Fausta” (1926). Niestety, wkrótce nastał czas Adolfa Hitlera i jego nienawiści do sztuki awangardowej. Tak oto skończył się ekspresjonizm w kinie. Wielka szkoda. Do dziś liczne filmy z tego okresu dają widzowi olbrzymią satysfakcję.

Film można zobaczyć tutaj: