Finans teknolojisi alanındaki gelişmeleri takip edenler blok zincirinin ne olduğunu şüphesiz duymuşlardır, fakat blok zinciri bildiğimiz her şeyi etkisi altına alabilir.

Bitcoin geçtiğimiz on yılın teknoloji ve finans dünyasındaki en büyük devrimlerden biri olarak anılıyor ancak asıl büyük etkiyi gösterecek olan şeyin altta yatan blok zinciri teknolojisi olduğunu söylemek mümkün.

Gizemli bir yazılımcı tarafından geliştirilen bitcoin teknolojisi insanların kripto paralarla ticaret yapabilmesi için tasarlanmıştı.

Takip edilebilir, tahrif edilemez bir kütük sisteminin ortaya koyduğu ihtimalleri bir düşünün; yalnızca finans sektörü için değil, bir bütün olarak iş dünyası için.

Bir örnek vermek gerekirse bu sene, merkezi olmayan şeffaf sözleşmeler ile aracılık yapmak için blok zincirinin hukuk alanında nasıl kullanılabileceğini anlatan bir makale yazıldı.

Benzer bir biçimde, işletmelerde blok zincirine geçişin en basit ve en uygulanabilir örneği engin denizlerde, IBM ve Maersk Line işbirliğinde görülebilir: Maersk’in kargo konteynerlerini takip etmek için IBM’nin blok zinciri teknolojisini kullanacağı açıklandı.

Gel gelelim blok zinciri teknolojilerinin tümü para kazanmak üzerine değil. Avrupa komisyonu, blok zincirinin hayatımızı nasıl değiştirebileceğine dair muhtemel senaryoları irdeleyen bir raporu yakınlarda yayınladı.

Blok zinciri elektronik oylama

Dijital oyların tahrifata açık olduğu korkusuyla birçok demokratik ulus elektronik oylama sistemleri yerine geleneksel kâğıt ve sandıklı sistemi tercih etse de yeni teknolojiler bu fikirleri değiştirmeye başlıyor.
Önerilerden bir tanesi blok zinciri etkinleştirilmiş e-oylama (İng. BEV). BEV, kontrol gücünü merkezi otoriteden alıp seçmenlerin eline geri verebilir.

Şifreli algoritma sayesinde kişinin verdiği oylara önceki oylarının detaylarıyla birlikte bir zaman damgası vurulabildiği için, gayrimeşru bir oyun dijital bir sistem içinde tespit edilmesi çok daha basittir; dijital teknolojilerle iç içe olan toplumlarda dahi.

Henüz gelişme çağındaki bir teknoloji olsa da, BEO Avrupa’da yerel düzeyde politik dengelere etki etmeye başladı bile, mesela Danimarka’daki siyasi partilerin iç seçimlerinde olduğu gibi.

Ama belki de bu erken aşamada, blok zincirinin ülke çapındaki ulusal seçimlerde bilfiil kullanımı sınırlı kalabilir. Avrupa Birliği’ne göre bu, “toplum, siyaset ve demokrasinin değerlerini ve yapısını ne kadar iyi yansıtabileceğine” bağlı olacak.

Blok zinciri yüzünden mevcut demokrasi modelini terk edip “akışkan demokrasi” modeline geçeceğimizi iddia edenler dahi bulunuyor.

Doğrudan demokrasi yönteminin izindeki akışkan demokrasi sayesinde insanlar hükümet tarafından öne sürülen herhangi bir tasarı için çevrim içi oy verebilecekler ve blok zinciri sayesinde hızlıca yanıt verilebilecek.

Delege sistemi kullanılarak bir kullanıcının oyu benzer fikirli olduğu düşünülen başka bir kişiye devredilebilir. Bu kişi bir arkadaş veya bir politikacı olabilir.

Refah toplumunu blok zincirlemek

Yönetim konusuna gelmişken, kamu hizmetlerinin idamesi için de blok zincirinin yanıt olabileceği öne sürülüyor, özellikle halkın vergilerinin nereye gittiği konusunda şeffaflık için.

Bir idari anlayış çerçevesinde, sosyal yardımları ve diğer devlet ödemelerini dağıtmak için güvenilir bir yöntem tesis etmek için blok zincirinden faydalanabiliriz. Böylece pahalı ve zaman alıcı yolsuzluk soruşturmalarını yürütecek bölümlere ihtiyaç ortadan kalkacaktır.

Dikkat çekici bir örnek olan Aid:Tech adlı İrlandalı girişim Sırbistan ile birlikte tam olarak bunu yapmak için çalışıyor. Şirket bunun yanında blok zinciri ile Suriye gibi ülkelere yapılan yardımlar için şeffaf bir sistem geliştirmeye çabalıyor.

Bank of Ireland yenilik sorumlusu Stephan Moran, blok zincirinin kimlik alanında BEV’ye nazaran kesinlikle çok daha devrimci değişimler vaat ettiğini düşünüyor.

Siliconrepublic.com ile yaptığı bir görüşmede şunları söylüyor: “Kimlikten kasıt şu, okul diploması gibi herhangi bir şeyi kapsıyor, ama ulusal bir kimlik kartı fikrini de kapsıyor.”

“Yani eğer isterseniz, gelecekte özel ve açık anahtarlarınızı taşıdığınız bir ulusal kimlik kartına sahip olabilirsiniz ki bu, kimliğin gücünün bireyin elinde kaldığı bir durum.

“Açık, şeffaf, başka bir kişi ya da devletin elinde değil; işte bu, bence en iyi kullanım örneği.”

Gelecekte değil hemen

Geçmişte bu tip kartların benimsenmesi süreci tartışmalı oldu fakat her geçen gün daha fazla ülke onları kullanmaya başladı, en azından AB içinde.

Bu örneklerden bir tanesi, dijitali öne koyan bir toplumun ne olduğunu adeta yeniden tarif eden küçük Baltık ülkesi Estonya.

Ülkede ticareti teşvik etmek için yabancılara elektronik vatandaşlık sunmasıyla zaten ünlü olan ülkede devlet bir kaç yıldır, kendi ürettiği kimlik kartı ile blok zincirini kullanarak iş görüyor.

Vatandaşlar blok zinciri aracılığıyla oy verme fırsatı elde etmekle kalmadılar, tıbbi reçete siparişi, vergi ödemesi gibi çeşitli 3000 dijital hizmetten de faydalandılar.

Bu meyanda Afrika’da birçok ülke, yolsuzluğun alıp yürüdüğü bir bölgedeki tapu kayıtlarını takip etmek için blok zinciri kullanmaya başladılar.

Tüm bu gelişmeler yaşanıyorken, bir düzineden fazla şirketin artık blok zincirinin bu özel alanı üzerine çalışmaya başlamış olması hiç şaşırtıcı değil.

Patent trollerine elveda

Blok zincirinin göze çarpar derecede önemli hale gelmesi için hazır olan bir diğer alan ise hukuk ve akıllı sözleşmeler.

Blok zincirinin finans sektöründe kabulüne etki eden anahtar etmenler olan hız ve şeffaflık sayesinde belirli koşullar gerçekleştiği takdirde otomatik olarak yapılan ödemeler yapılabilir.

Bu, meydanı boş bulup, bir fikrin asıl sahibi oldukları iddiasıyla yasal sistemi tıkayan “patent trollerinin” bulunduğu patent sektöründe faydalı olabilir.

Bilhassa blok zincirinde karma işleminin kullanılıyor oluşu, patent başvurusu yapan bir kişinin açık ve kırılamaz bir parmak izi ile fikirlerini imzalamasına olanak veriyor.

Bir kez blok zincirinde kayıt altına alındıktan sonra, karma işleminin sonucu bir patent trollüğü davasındaki savunmacıya işaret ediyorsa, başka kimse sahiplik iddiasında bulunamaz.

Biraz iyimser bir biçimde, AB, bu tip bir uygulamanın “rakipleri başka seçenekler ve iyileştirmeler geliştirmeye teşvik ettiğini ve bunun patent süresi dolduğunda tekelleri kırabileceğini, aynı zamanda patent kapsamına dâhil olmayan diğer alanlarda da yenilikler yapmaya ilham verdiğini” düşünüyor.

Akıllı sözleşmelere dahi değinen Moran bunların bize saat veya ay değil milisaniye bazında ücret alma imkânı sunabileceğine inanıyor.

Yapay zekâ kuruluşlarının yükselişi

Blok zincirine dair, devlet idaresi ile de bir şekilde ilgili olan, belki de en çılgın fikir şu ki, akıllı sözleşmelerden oluşan bir birleşim aracılığıyla, blok zinciri kendi kendini etkin bir biçimde işletebilir; yapay zekâya sahip bir varlık olarak.

Merkezi olmayan otonom kuruluşlar (İng. DAOs) olarak bilinen bu oluşumlar uygulamada bir şirketi yahut herhangi bir işletmeyi otonom olarak yönetebiliyor, anlık görevlendirmeler ve kullanıcılara mikro ödemeler yapabiliyor.

AB tarafından verilen, gelecekte gerçekleşmesi muhtemel bir örnek: “Merkezi olmayan otonom bir kuruluş, kendi kendini süren ve 24 saat çalışan bir taksiye sahip olabilir. Bu sayede araç elde ettiği gelirle yakıt, tamirat ve sigorta gibi giderlerini kendi ödeyebilir, kullanım ömrü dolduğunda aracı yenilemek için para biriktirebilir.”

Bu DAO’ya benzeyen bir örnek zaten mevcut: açık kaynaklı Ethereum platformunda çalışan kitle kaynaklı bir blok zinciri çevrim içi kuruluşu.

Kullanıcılarının azmi sayesinde, yalnızca akıllı sözleşmeler aracılığıyla şimdiye kadarki en büyük kitlesel kaynağı geçen sene topladılar: 100 milyon dolar.

Kafa karıştırıcı ve yılmaz olduğunu düşünüyorsanız yalnız değilsiniz.

Gel gelelim, yazar Leda Glyptis tarafından basitçe özetlendiği gibi, blok zinciri hafife alınmaması gereken bir güç fakat ona geçiş öyle üstü kapalı olacak ki, fark etmeyeceksiniz bile.

Glyptis “blok zinciri sizi daha iyi bir insan yapmayacak” diyor.

“Ticari takaslarınızı daha hızlı ve güvenli hale getirecek. Süreçleri kısaltacak ve altyapı gereksinimini azaltacak.”

https://www.blokzinciri.org