Bitcoin Bir Balon mu? Balon Nedir? Altında Yatan Psikoloji Nedir?

Bu konuda o kadar saçma teoriler var ki bu konu üzerine gerçekten iyi bir yazı yazma gereği duydum. Bu yazı kendi şahsi düşüncelerimi de içerecek. O yüzden her yazdığıma inanmak zorunda değilsiniz. Bu yazıdaki çoğu şey sadece teori. Şimdi başlayalım.

Balon kavramını anlamak için bunun psikolojisini anlamak çok önemlidir. Yani balonlar neden oluşur? Balonları oluşturan etkenler nelerdir? Öncelikle şunu idrak etmeliyiz. Balonlar sadece para piyasaları yoluyla oluşmazlar. Bütün finansal varlıklarda görülebilir. Aslında finansal varlıklardan öte, hayatımızın içine bile girebilirler. Ben bu yazımda finansal varlıklarda oluşan balonları ele alacağım.

1593 yılında Carolus Clusius adlı botanikçiye, Kanuni Sultan Süleyman'ın büyükelçisi tarafından lale soğanları hediye ediliyor. Bu soğanların Hollanda'ya gelmesiyle bir çılgınlık başlıyor. Bu çılgınlığın sebebi lalenin az bulunması ve çok güzel görünen hoş bir bitki olması. Bunun güzelliğini gören herkes bir anda lale istemeye başlıyor. Ve bir balon oluşmaya başlıyor. 1623 yılında bir lale günümüz parasıyla 1500 dolar iken, sadece 14 yıl sonra tek bir lale soğanı 76.000 dolar oluyor. 1637 yılında tek bir lale soğanına amsterdamın merkezinde dayalı döşeli, red light manzaralı bir konak alınabiliyor. Ta ki fiyatların aniden düşmeye başlamasına kadar. Tüccarlar satışa geçiyor ve yeni soğan alımı yapmıyor. Sadece 6 hafta sonra fiyat 1 dolara düşüyor. Sonrası belli iflas, intihar, evsiz kalanlar... Tarihte bilinen ilk finansal balon işte o zaman oluşuyor.

Şimdi düşünün bakalım. Bunun oluşmasına ne sebep oldu? Lale'nin nadir bulunması, ve güzel bir bitki olması. Ve herkesin almak istemesiyle artan talep. Sonrasında lale fiyatlarının daha da fazla ve daha da hızlı artacağı yönünde rasyonel olmayan düşünceler. Kısacası sebep şu: açgözlülük ve kısa yoldan zengin olma hırsı.

Peki şimdi şunu düşünebilirsiniz: "Bitcoin daha önce örneği görülmemiş yeni birşey, devrim niteliğinde olduğu için bu kadar hızlı yükselmesi çok normal". Sıkılmadan okumaya devam edin. Bu örnekleri bitcoinin hareketine bağlayacağım.

DotCom Bubble'ı hiç duydunuz mu? Bu balon 1990'lı yılların sonunda internetin ve kişisel bilgisayarların yaygınlaşmasıyla oluşmaya başladı. NASDAQ'ta bulunan internet şirketleri giderek hızla artmaya başladı. Fakat bu artış bir yerden sonra çılgınlık haline geldi. İnsanlar buna "The Next Big Thing" demeye başladı. Öyleydi de, o zaman balonun içerisinde yer alan şirketlerin şu an yaptıkları açık. Bu balonun oluşmasını tetikleyen şey neydi? İnsanlar daha o zamanlar bu şirketlerin yapacağı "dokunmatik telefon veya tabletler"in hayalleriyle yatırım yapmaya başladılar. Ve bunu kısa yoldan zengin olmanın anahtarı olarak gördüler. Ve sonuçta her zamanki gibi hırs yeni bir balon oluşmasına sebep oldu. Tabii bu balonun patlayışı da ihtişamlı oldu, birçok şirket battı, bir kısmı da %90 değer kaybıyla iflas etmeye çok yaklaştı.

Şöyle bir düşünün bitcoin acaba daha önce örneği görülmemiş birşey mi? Evet blockchain ve bitcoinin yepyeni bir teknoloji olduğu kesin, ama internet de 1990'lı yıllarda öyle değil miydi? Peki şu anda da aynen DotCom Balonun da olduğu gibi hayaller satın alınmıyor mu? Alınıyor ve hatta 3 yıl içerisinde bitcoin'in bilmem kaç yüz bin dolar olacağını söyleyen ahmaklar var.

Peki bitcoini bu kadar özel yapan ne? Eşsiz mi? Hayır, ondan belki onlarca kat daha hızlı, transaction fee'yi tamamen ortadan kaldıran harika projeler(IOTA) var.

Peki şunu düşünelim, diyelimki siz bitcoin ile harcama yapmaya başlayacaksınız. Paranızı bitcoin olarak tutuyorsunuz ve TenX gibi bir kart kullanıyorsunuz diyelim. Şöyle düşünün yaklaşık 2 hafta önce 100 lira olan paranız, bugün 60 lira oldu. Sizce bu volatilitede sıradan halkın bunu kullanması mümkün mü? Hayır. Tamam bu çok geçerli bir sorun değil, marketin hacimlenmesi ve yeterince doygunluğa ulaşmasıyla volatilite azalabilir. Hadi bunu eledik.

Şimdi sorum şu; şu anda bitcoinin değerli olmasını gerektirecek gerçekten ciddi birşey var mı? Hayallerden bahsetmiyorum, gerçeklerden bahsediyorum. Evet, şu anda bitcoin aktif olarak kullanılmaya başladı ama çok çok kısıtlı.

Peki bir de şunu sorayım, daha iyileri varken neden bitcoini kullanalım ki? Daha hızlısı, daha güvenlisi varken neden bitcoin?

Biraz dağınık ilerledim. Varacağım sonuç şu; şu anda fiyatın yükselmesine sebep olan kişiler tamamen zengin olma amacıyla bu piyasaya gelen traderlar. Bu zengin olma hayaliyle işlem yapan traderlar bildiğiniz gibi ufak bir haberle bile çatır çatır satmaya başlıyor. Şu anda gerçek hayatta bitcoin harcamak için bitcoin alan kişiler o kadar az ki, fiyatı ne aşağı ne de yukarı hareket ettirebiliyorlar. Fakat duruım öyle bir hâl alıyor ki sene sonuna bitcoin 100.000 dolar olacak gibi delüzyonel yaklaşımlar da duyar olduk.

Bu yazıyı yoğunluktan dolayı birkaç günde parça parça yazmak zorunda kaldığım için net bir konu bütünlüğü olmadı. Bu anlattıklarımı karşılaştırarak ve üzerinde düşünerek bitcoin balon mu değil mi kendi kararınızı verirsiniz. Benim şahsi görüşüm balon olduğu yönünde. Fakat ne zaman patlayacağını çok net kestirmek mümkün değil, belki şu anda yaşadıklarımız patlamanın ayak sesleridir. Belki de bitcoin 100.000 doları gördükten sonra patlayacaktır. Sonuçta tek bir lale soğanı 76.000 dolara kadar yükselmişse bitcoin neden 100.000 dolar görmesin ki? Ama balonlarla ilgili bilinen bir gerçek var ki, ne kadar büyük olursa patlayışı da o kadar görkemli olur.

Şimdi bir ekleme daha yapayım fakat ufak bir detay vermeliyim. Trading konusunda en önemli şey tecrübedir. Beğendiğim güzel bir söz var: "10.000 farklı indikatörü birer kez kullanan kişi trader olamaz. Basit bir trend çizgisini 10.000 kez kullanan kişi trader olabilir."

Bu iş gerçekten de öyle. Ve bu piyasalar konusunda en tecrübeli kişilerin tamamı bitcoin'in balon olduğunu söylüyor. Bunlardan birisi de balonlar üzerine yaptığı çalışmalardan dolayı nobel ekonomi ödülü almış olan Robet Shiller.

Daha önceki çöküşü doğru tahmin etmiş olan "masterluc", piyasadan çıktıktan sonra yeni girişinin de 2016 yılı olacağını söylemiş. Ve boğa piyasasının başlangıcını da doğru tahmin etmişti. Ve bu trader da bitcoinin balon olduğunu söylüyor. Patlamasının yaklaşık 2 yıl alacağını (2019) söylüyor.

Bitcoin balon değildir diyenlerin elinde olan tek şey ise yarı çıplak kadınlarla kokain çekerken video çekerek bitcoin üzerine konuşan McAfee'nin zırvalıkları.

Şimdi bir noktaya daha değineceğim. Balon demek bitcoin aldatmacadır, işe yaramazdır demek değildir. JP Morgan CEO'sunun aslında bitcoin dolandırıcılıktır derken söylediği şey buydu. Bitcoin'in fiyatı üzerinden yapılan manipulasyonları ve bu balonun daha da yükselişinden dolayı bunu dolandırıcılık olarak nitelendiriyor, yoksa JP Morgan'ın CEO'su bitcoinin ne olduğunu bilmiyor değil :) Bitcoin çok güzel bir proje evet ama şimdilik değeri bu değil. Gerçekten değerli olacağı günler geleceğine inanıyorum.

Şimdilik benim yapacağım şey bu balon patlayana kadar edebildiğim kadar kâr etmek olacak. Sağlıcakla kalın.